ORD. PROF. DR. ALİ YAR VE KOZMOĞRAFYA

1885 yılında Çarlık Rusyası sınırları içinde  dünyaya gelmiş bir Kazak Türk'üdür.

Osmanlı İmparatorluğunun son yıllarında, o yıllarda eğitim-öğretim süresi 10 yıl olan Galatasaray Sultanisi’nden 6 yılda mezun olmuştur.

1908’de eğitim için gönderildiği Fransa’da Sorbon Darülfünunu normal eğitim süresi olan 4 yılda tamamlamıştır. Bilahare de şimdiki adı “L’ecole Nationale Superiuere de L’aeronautinque” olan “Aeronotik ve Makine İnşaatı Yüksek Mühendis Mektebi”nden 1 yılda mezun olmuş, 1912’de ülkemizin ilk, dünyada üçüncü uçak yüksek mühendisi (ve pilot) olarak yurda dönmüştür.

Yurda döndüğünde Osmanlı’nın son dönemleri yaşanmakta ve ülkede Türk çocukları savaşlarda vatan müdafaası yaparken, azınlıklar, dönemin genellikle eğitim dili fransızca olan okullarda eğitim almaktadır.

Ali Yar, ülkedeki matematiksel düşünüşü sağlamak ve fen bilimlerini öne çıkarmak için 1’i Fransızcadan, 5’i Almancadan olmak üzere 6 adet cebir kitabını Türkçeye çevirerek okulların zorunlu ders kitapları arasına girmesine gayret etmiştir.

Osmanlı’nın son dönemlerinde Galatasaray Sultanisi ve İstanbul Darülfünun’da matematik ve fizik dersleri vermiştir. Bu hizmetlerini cumhuriyetin ilanından sonra da devam ettirmiştir. 

1915 yılı Eylülünde İstanbul Darülfünunu Fen Fakültesi Cebr-i Âlâ ve Tahlil-i Riyazî Müderris Muavini oldu.

1927’de Mühendislik Fakültesine öğretim üyesi olarak geçti.

Prof. Ali Yar, Atatürk’ün telkiniyle “Kozmoğrafya” isimli bir kitap hazırlar. İlk baskısı 1929’da yapılan kitap, lise 3’üncü sınıflarda zorunlu ders kitabı olarak okutulmaya başlanır. 

Kitabın konusu astronomidir.  İçinde, gökyüzü haritalarının, gezegenlerin, yıldız kümelerinin, teleskopların olduğu kitapta en dikkat çeken ayrıntı ay yüzeyindeki kraterlerin yer almasıdır. 

Kitapta, mevsimlerin oluşumundan kara deliklere, Aristo’dan Kopernik’e ve Galileo’ya kadar tüm önemli bilim insanlarının görüşlerine, güneş sisteminden Samanyolu haritasına kadar, o tarihler için çok önemli bilgiler de yer almaktadır.

Bu kitabın hazırlanıp basıldığı tarih olan 1929’da dünya büyük bir ekonomik buhranla boğuşuyorken, Atatürk’ün “Hayatta En Hakiki Mürşit İlimdir”, ve “İstikbal Göklerdedir” sözleriyle koyduğu hedefler çerçevesinde bu kitabı hazırlatması ve lise 3’üncü sınıflara zorunlu ders kitabı olarak koydurtmasının ne kadar önemli ve müthiş bir vizyon olduğu bugün daha iyi anlaşılmaktadır. 

Nitekim, Atatürk döneminde uçak fabrikalarının kuruluşu, dönemin en modern uçaklarının üretilmesi ve o dönemde dünyadaki modern uçak sanayiine sahip 3 ülkeden birisi oluşumuz tesadüf değildir. Atatürk erken yaşlarda hayata veda etmeseydi, uzay sanayiinde de dünyanın sayılı ülkelerinden birisi olacağımızı tahmin etmek de zor değildir.

Galler kökenli İngiliz bilim adamı (mühendis, gökbilimci 1896-1960) Dr. Hugh Percy Wilkins, 1956’da, ay’daki büyük bir kratere, büyük saygı duyduğu Atatürk’ün ismini vermiştir.

1933’te yapılan üniversite reformundan sonra birçok akademisyen tasfiye edildi, ancak Prof. Ali Yar, Ordinaryüs Profesör ünvanı verilerek kadroda bırakıldı ve matematik ve fizik dersleri vermeye devam etti.

1944’te Yüksek Mühendis Mektebi, Teknik Üniversiteye dönüştürülünce Makine Fakültesi Profesörleri kadrosuna geçti.

1946’da Üniversiteler Kanunu çıkınca İstanbul Üniversitesine geçti.

1955’te emekli oluncaya kadar, bir dönem dekanlığını da yaptığı Fen Fakültesinde matematik dersleri vermeye devam etti.

Ordinaryüs Prof. Dr. Ali Yar, 1965’te İstanbul’da 80 yaşında iken hayatını kaybetti.

Allah rahmet eylesin, mekanı cennet olsun.