KANADA'DAKİ KARS ŞEHRİ
Bu makalemizde, Kanada’nın Ontario eyaletinde bulunan “Kars” şehrinin, bu ismi nasıl ve neden aldığını Ve bizim bundan ne zaman haberdar olduğumuzu anlatacağız.
İşte Kanada’daki Kars’ın hikayesi :
1853-1856 Osmanlı-Rus Harbi sırasında, Rusların Kafkas ordusu 14 Haziran 1855'te Kars'ı kuşatır. Fakat Ruslar, bu kuşatmada, zannettiklerinin aksine, bırakınız şehri ele geçirmeyi, ilerleyemezler bile.
Çünkü az sayıdaki askerimizin yanında, sivil halk da ölümüne direnmektedir. Bu öyle bir direnmedir ki, kadınlar, çocuklar, yaşlılar aman vermez düşmana. Silahı olanlar silahla, olmayanlar kazma kürekle ölümüne karşı koyarlar. 105 gün süren kuşatma sonunda Ruslar geri çekilmek zorunda kalır.
Bu zafer, hem ülkemizde, hem avrupada, hem de ortadoğu ve afrika başta olmak üzere, tüm dünyada dalga dalga yayılır.
Osmanlı Savunması sırasında, Osmanlı ordularına Müşir Mehmet Vasıf Paşa ile birlikte Ferikliğe (Tuğgeneral) terfi ettirilen General Williams’ın da komuta ettiği de kimi kaynaklarda yer alır. Ki, Albay rütbesinde bölgeye gözlemci olarak İngilizler tarafından gönderilen Fenwick Williams, Osmanlı’nın Birleşik Krallık’tan talebi üzerine destek için gözlemci sıfatıyla gönderildiği yazar kimi kaynaklarda.
Fenwick Williams, o tarihlerde ingiliz sömürgesi olan Kanada’lı bir subaydır ve Kars savunmasında onun da aktif olarak görev aldığı, yazılı bazı kaynaklardan anlaşılmaktadır.
Neticede, bu muhteşem savunma yani bir bakıma zafer üzerine Sultan Abdülmecit, Kars'ı savunan tüm askerlerimize ve sivillere "Gâzi" unvanı verir. Devlet "Kars Nişanı" adlı bir madalya çıkartır.
Karadeniz'de işleyen buharlı bir gemiye Kars adı verilir.
Çarlık Rusyasının Kars’taki bu hezimeti, o zamanki konjonktürde Avrupanın hoşuna gider. Çünkü, Rus korkusu Avrupa’yı da sarmıştır.
Takvim-i Vekâyi ve Ceride-i Havadis gazeteleri "Kars" özel sayısı yayımlar.
Kars savunması sürerken resmiyette Kars'ta İngiltere'nin gözlemci subayı olarak bulunan (Osmanlı Ordusuna zaman zaman komuta ettiği de söylenilen) İngiliz (Kanadalı) General Fenwick Williams, İngiliz elçiliğine gönderdiği raporda "Burada kadınlar, çocuklar, yaşlılar, az sayıdaki askerlerle birlikte savaşıyor. Böylesi görülmedi. Türklerin inanılmaz kahramanlığı, Kartacalıların efsanesini bile geride bırakır" der.
Bu haber tüm Avrupa’ya yayılır Ve Avrupa'da hayranlık uyandırır. Çarlık Rusyasının başarısızlığı Avrupa için de moral olmuştur.
Kars savunması Paris'in açık hava tiyatrolarında 10 bin kişilik figüranlarla sahnelenir. Avrupa, Kars savunmasıyla çalkalanırken İngiltere, sömürgesi olan Kanada'ya deniz altından telgraf kablosu döşeme işini bitirir. Bu hattan ilk haber olarak Türklerin Kars savunması Kanada'ya ulaşır.
Sir Williams, Kanada doğumlu olduğu için, Kars savunması zaferi Kanada’lılar için de ayrı bir gurur kaynağı olur.
O dönemde Kanada'da "Wellington" isimli iki tane kasaba bulunmaktadır ve aynı isim nedeniyle postada sürekli sıkıntılar yaşanmaktadır. Bu karışıklıktan bıkan Ottowa yakınındaki Wellingtonlular adlarını değiştirme kararı alırlar.
Kasabada “hangi adı alalım?” tartışmaları sürerken Türk'ün Kars destanı haberini öğrenirler. Tüm kasabalılar "Bu kahraman kentin adını kasabamıza verelim" derler. İngiltere Kraliçesinin de uygun görmesiyle Wellington, 1855 yılında Kars adını alır. O tarihlerde Türklerin bundan haberi yoktur. Türklerin bu olaydan haberi ancak 99 yıl sonra, 1954’te olur.
Rahmetli Burhan Göksel 1954’te Kanada'da askerî ataşe olarak görevdeyken Kars kasabasını tesadüfen öğrenir. Bunu "Kars'ı Tanıtma Derneği"ne haber verir.
Kanada'daki Kars ile bizim Kars'ımız yazışmaya başlarlar. Kardeş şehir olurlar.
Daha sonra 1963 yılında, Necip Torumtay, Kurmay Yarbay olarak Kanada’da bulunduğu sırada, Kanada'daki Kars'ı ziyaret eder. İzlenimlerini mektupla, akrabası da olan Kars sevdalısı rahmetli tarihçi ve yazar Prof. Dr. Fahrettin Kırzıoğlu'na aktarır.
1964 yılında Türk Kültürü Dergisi olayı sayfalarına taşır. Okurlarını bilgilendirir.
Sonraki yıllarda da, Mevlüt Uluğtekin Yılmaz 1988 yılında TRT televizyonunda hazırladığı “Biz Bize" adlı programına rahmetli Prof. Dr. Fahrettin Kırzıoğlu'nu konuk ederek, bu olayı televizyon ekranlarından Türkiye'ye duyurur.
Bugün Kanada’nın New Brunswick, Ontario ve Nova Scotia eyaletlerinde şehir, kasaba ve ırmak ismi olarak 6 değişik yerin ismi Kars’tır.
Prof. Dr. Fahrettin Kırzıoğlu’nun “Kanada Kars’ına, Türkiye Kars’ı ve Atatürk Üniversitesi’nden Armağan” isimli kitabında, bu konulara ayrıntılı olarak yer verdiği belirtilmektedir.
