VASAT RİSK ALMAZ

Vasat, Arapça bir kelime. Sıfat. Orta demek. Vasat bir öğrenci, vasat bir film, vasat bir kitap denildiği zaman ortalama bir fikir verir. Ne çok iyi ne de kötü. İfrat ve tefritin ortasıdır. Denge durumudur. Bu nedenle vasat bir ümmettir denmiştir, müslümanlara. Halkımız da vasatı, öne çıkma, arkada kalma, sürüye katıl ve kaybol demekle tarif eder.

Vasat insanlar, her toplumda çoğunluğu oluşturur. Bu nedenle etkili azınlıklar, radikaller, önderler ve kanaat pekiştiricileri tarafından etkilenir. Olumlu veya olumsuz.  Elias Canetti, vasat insanı alkışlamasıyla tanımaktan yana. Alkışın kuvveti ne ölçüde kitle olduklarının tek ipucudur. Tek ölçü budur ve bunuen iyi bilenler siyasi aktörler,der. Yani vasat insan sessiz kitledir, destek verdiği iktidar olur, aşağı düşer karşı oldukları. Ölümüne sever ölümüne nefret eder, hiç açık etmese de.

Ancak demokratik bir ortamdır vasatlık. Dinlerde, demokrasilerde, modernizmde önem kazanır. Eğitim seferberliğinde herkesi vasat eğitimli biri yapmak, demokrasilerin, eğitim stratejilerinin ve kapitalizmin ürettiği insanı yaratır. Sistemler böyle ayakta kalır, üretilen malları satar, tebaasına uyum ve süreklilik kazandırır.

Vasat insanla her şey kolaylaşabilir ve elde edilebilir. Burada önemli olan eskiden Kralların ulaştığına erişmek imkânı sağlamaktır onlara. Liberal demokrasilerde görüldüğü gibi. Bir tişort, bir şortla herkes birbirine benzer.

Bu yüzyılda her şeyin birbirine benzediği ve kendini tekrar ettiği ortak bir hikâyedir vasatlık. Bu oyunun yazarı ve oyuncusu milyonlardır.

Vasatlık üst seviyededir bugün. Tüm düşünce sistemlerine, ideolojilere ve kurumlara sirayet etmiştir. Örneğin, bir zamanlar eğitimli olmak ayırt edici bir unsurken şimdilerde eğitim aracılığıyla pekâlâ herkes eşit kılınabilir. Ortega y Gasset nasıl olur diye soruyor, Batı’nın üç yüzyılda biriktirdiği (royal-majestik-hümayun) değerler kalabalıkların hoyrat hükümranlığına teslim edilebilir? Kitap okumak bile eskiden inisiye edilenlerin imtiyazı iken bugün milyon satan kitaplar yayınlanıyor.

 Kitlelerin elinde hukuk ve özgürlüğe dayalı kavramlar,  toz bulutuna dönüşmekte, korkutucu bir hiçlik uçurumunda her şey tersine dönmektedir. Temel hak ve hürriyetler bile kitlenin –yani vasat insanın- onayına/reddine sunulsun teklifleri de duyuyoruz. Öyle ya çoğunluk diye bir kazanan var. Hiçbir varoluş kaygısı gütmeyen, demokrasilerde son sözü söyleyen irade sanmanın gücüyle şımaran?

Demokratlar, demokrasi yoluyla seçilmek isteyenler için vasat tam arzulanandır.

Varoluşçular için kendini gerçekleştirmek vasattankaçışla mümkündür. Sürü insanının, güçlü insanı yerinden etmesi Nietzsche’de trajik bir öge olarak ele alınır. Kitle ve iktidarın oyunu bellidir: Dünün masum ve mağdur kuzuları sistemin nimetlerinden nasiplenmeyi öğrendikçe yarının acımasız kurtlarına dönüşecektir.

Alman sosyolog Max Scheler, Ortega y Gasset'in demokrasiyle kültürel vasatlığı özdeşleştirmesine katılır." Demokrasi," der, "hayatı kitle psikolojisine indirgemekte, özgürlükçüdüşüncelerden oluşan demokrasi yavaş yavaş çıkarlardan ve duygusallıklardan ibaret can sıkıcı bir kar/zarar işlemine indirgenir." "Yalnızca 'gerçekten kültürlü seçkinler'kitle toplumueğilimine direnebilir ve böylelikle de'kültür'ü koruyabilir." diye ekler Max Scheler.

Vasat hedefi uzak olan kitledir. Elias Cannetti Kitle ve İktidar’da her yönüyle inceler konuyu.  Vasat, değişmez bir hedefedoğru büyük bir ısrarla hareket eden ve her koşulda bir arada duran insanlardanoluşur. Yol uzundur, engeller bilinmez ama hedefe ulaşılmadan hiçbir gevşemeye izin verilmez. Orta direk bütün hayatını istikbal için harcar. Hep geleceğe erteler istek ve arzularını.

Vasat, emin bir yoldur. Tehlike, risk, iflas ve zarar barındırmaz.

Her zaman sağlamcıdır.