banner4
08.05.2023, 22:53

Sosyal Problemler Üzerine

Toplum için önyargılılık ve ayrımcılık ciddi sosyal problemlerdendir.

Allport önyargıyı “Hatalı ve esnek olmayan bir genellemeye dayanan antipati” şeklindeki tanımlar. Önyargı, bir sosyal gruba üye olan kişilerin o grubun üyesi olması sebebiyle gösterilen olumsuz (bazen de olumlu) tutum olarak da tanımlanabilir.

Önyargının beş özelliği vardır: Bu bir tutumdur.Esneklik taşımayan genellemelere dayanır. Peşin fikirdir. Değişime karşı dirençlidir ve kötüdür.

Önyargı sadece olumsuz şekliyle karşımıza çıkmaz; aynı zamanda birey ve gruplara gösterilen önyargılar kimi zaman olumlu da olabilir. Örneğin önyargının, bir bireyin üyesi olduğu grubu, diğer bütün gruplardan üstün görmesi (etnosentrizm) şeklinde olabilir.

Kalıpyargı ise, bir sosyal grubun üyeleri hakkında insanların paylaştığı ortak genellemelerdir. Kalıpyargı, belirli bir sosyal grup hakkında, bilgi ve inançlardan kaynaklanan bilişsel çerçevelemedir. Kalıpyargı, kişinin bilincinde farkında olmadan otomatik olarak şema şeklinde ortaya çıkar. Başka bir değişle, o sosyal grupla ilgili her hangi bir uyarıcı ile karşılaşılması durumunda, kişinin zihninde var olan bilgi harekete geçer ve kalıpyargı ile değerlendirme konusu olur.

Ayrımcılık, önyargıların bir sonucudur. Bir sosyal grubun üyelerine sırf o gruba üye oldukları için gösterilen olumsuz ya da olumlu davranışlardır. Ayrımcılık, önyargının davranışa dönüşmüş hâlidir.

Allport’a göre önyargıdan ayrımcılığa giden beş aşama vardır: Karşı olma vardır. Uzaklaşma olur. Ayrımcılık yapılır. Fiziksel saldırı gerçekleştirilir. Önyargı duyulanlar yok edilmeye çalışılır. Ayrımcılık çoğunlukla azınlık/güçsüz/zayıf olarak tabir edilen gruplara dönük gerçekleşir. Bununla birlikte bazı insanlar kendileri ayrımcı olmasalar da içinde bulundukları sosyal grubun etkisi veya o gruptan gelebilecek tepkilerden ötürü, ayrımcı davranışlarda bulunabilirler.

Önyargının oluşumunda şu basamaklar vardır:

Sosyal Kategorileme: Bireyin üyesi olduğu topluluğu ‘biz’; diğer bireyleri veya toplulukları ‘onlar’ olarak gruplandırdığı, önyargının oluşumundaki ilk basamaktır. Bireyleri belirli bir kriter (siyasi görüş, mezhep, milliyet, din vb.) temelinde ayırmak ve ‘biz’ ve ‘onlar’ ayrımını oluşturmakla insanlar kategorileştirilir.

Artırma Etkisi: Bireyin sosyal kategorileme sonrasında kategoriler arasında gösterdiği algısal taraflılıktır. Sosyal kategorileme sürecinde, kategori içi benzerlikleri ve kategori arası farklılıkları kişi ‘abartarak’ algılama eğilimindedir.

Dışgrup Homojenliği: Bireyin kendi üyesi olduğu grup dışındaki tüm grupları ‘aynı’ olarak algılamasıdır. Diğer bir ifadeyle, dışgrup üyelerin birbirlerine, içgrup üyelerin benzediğinden daha fazla benzediğine ilişkin genel bir algılama hatasıdır.

Hayali İlişkisellik: Bireylerin gözlemleri sonucunda aralarında hiçbir ilişki olmayan iki olay veya durum arasında ilişki varmış gibi algılamasıdır. Dolayısıyla bir grubun bir üyesinin gösterdiği davranışın tüm gruba genellenmesi durumudur. Başka bir değişle, o bireyin veya onun gibi kişilerden oluşan bir azınlığın özellik ve davranışının o grubun genelinde var görülmesidir. Özetle, iki olay arasında gerçekte olmayan bir ilişki algılamak veya var olan çok az düzeydeki ilişkiyi abartmak, hayali ilişkiselliktir.

Otoriter Kişilik Kuramı: Sosyal psikolojide bağnaz kişilikleri açıklamak ve bu kişilerin önyargıya nasıl yatkın olduğunu ortaya çıkarmak için yapılan çalışmalara dayanır. Bu kurama göre, otoriteryen kişiler, azınlıklara karşı önyargı besleyen kişilerdir. Böyle bir toplumun oluşmasında bireylerin özellikle çocukluk dönemindeki aile içinde yaşadıkları olumsuz deneyimleri/travmaları etkilidir.

Her şeye rağmen toplumsal yapı içinde önyargıların ayrımcılığa dönüşmesini engelleyen bazı faktörler de vardır. Bunlar kanunlar ve sosyal baskıdır.

1-Hukukun üstün olması halinde, insanlar hukuk önünden eşit olacaklarından birbirine ayrımcı davranamazlar.

2-Toplum bireyleri önyargı ve kalıpyargılar konusunda bilinçlendikçe, yanlış tutumlu kişilerin uygulamaları, sosyal baskı karşısında geriler.

Not: Sosyal Psikoloji kavramları üzerinden çeşitli eğitici ve öğretici kaynaklardan derlenerek oluşturulmuştur.

Yorumlar (0)
12
az bulutlu