ORDİNARYÜS PROF. DR. ATA NUTKU
26 Ekim 1904’te bugün Yunanistan sınırları içinde bulunan ve deniz subayı olan babasının görev yapmakta olduğu Preveze’de doğmuştur. Türkiye’de modern kılavuzluk sisteminin kurucusu da olan ve 2. Abdülhamit döneminde donanmada görev yapan Deniz Subayı Süleyman Nutku’nun oğludur. Baba Süleyman Nutku, 1890 yılında Deniz Mecmuasını çıkarmış, 1897’de Deniz Müzesini, daha sonra da Osmanlı Kaptan ve Makinistler Cemiyetini ve Meteoroloji Teşkilatını kurmuştur. 1911’de Yarbay rütbesindeyken emekli olmuştur.
Oğul Ata Nutku, 1923 yılında (19 yaşında) şimdiki adı Deniz Harp Okulu olan Bahriye Mektebi’nin İnşaat-ı Bahriye (Deniz/Gemi İnşaatı) Bölümünden mezun oldu. 1924’te de Gemi İnşaatı Yüksek Mühendisi diplomasını aldı.
1924’te mezuniyetini müteakip Atatürk’ün seçtiği genç mühendislerden birisi olarak ve devlet bursuyla eğitim için yurt dışına gönderiliyor.
Dönüşünde, gemi yapımı için çalışmalara başlıyor. Ancak, 1930’ların Türkiye’sinde de, “biz gemi yapamayız, imkanlarımız yetersiz, masraflar boşa gider, yapsak da 3 gün sonra batar rezil oluruz, zaman kaybı” gibi dirençlerle, itirazlarla, moral bozmalarla vs karşılaşıyor.
1933 yılında dönemin Milli Savunma Bakanı Zekai Apaydın’a “Muhterem Beyefendi!.” hitabıyla başlayan bir mektup yazarak, durumu özetleyip kararlılığını belirtiyor ve “Ben ülkeme, insanıma ve kendime güveniyorum, bu gemiyi yapmak istiyorum, lütfen işimi zorlaştırmayın” demeye getiriyor ve “Gölcük Deniz Fabrikalarından Yüzbaşı Ataullah Nutku” isim ve adresiyle imzalıyor. Bu kibar ancak kararlı ve cesur girişimi birkaç yıl içinde müspet sonuç veriyor.
Cumhuriyet tarihimizin Türk tersanelerinde yapılmış ilk gemisi olan “Gölcük” ismi verilen tankerin yapılmasını ve 1937 yılında tamamlanarak denize indirilmesini sağlıyor.
1941-1942 yıllarında Gölcük ve Taşkızak Tersanelerinin modernleştirilmelerini başarıyor.
Akabinde “Atak” mayın gemisinin tasarımını ve yapımını sağlıyor.
Ata Nutku, 1943’te Yüksek Mühendis Mektebine öğretim üyesi olarak atandı.
1948’de Yarbay rütbesinde iken emekliye ayrıldı ve İTÜ’de Profesör olarak öğretim üyeliğine başladı.
1952-1957 yılları arasında Denizcilik Bankası yönetim kurulunda bulundu. Bu dönemde tersanelerin geliştirilmesinde, araba vapurları, yolcu gemileri ve şilep yapımlarında, gemi sanayiinin canlandırılmasında büyük gayretleri, ciddi etkileri ve katkıları oldu.
Türkiye Cumhuriyetimizin “Gölcük Tankeri” ve “Atak Mayın Gemisi”nin yanısıra, “Kartal” isimli ilk araba vapurunun, “Abidin Daver” isimli ilk 6500 tonluk Kuru Yük Gemisinin, 2500 tonluk yüzer havuzunun yapımında büyük çabaları ve emekleri vardır.
Meslek yaşamında, 1 yüzer havuz, 2 mayın dökme gemisi, 3 şehir hatları vapuru ve deniz nakliyata ait 1 şilep tasarlayan ve yapan mühendistir. Tüm bunları bundan 60-70 sene önce ve o zamanın yetersiz maddi ve teknolojik ortamlarında gerçekleştirdiği düşünülürse, gerçekten olağanüstü kabiliyeti, kararlılığı, cesareti ve katkıları daha iyi anlaşılacaktır.
1953’te İTÜ’de bir model deneme havuzu yapımını sağladı. Aynı yıl yine İTÜ’de Gemi Enstitüsü’nü kurdu.
1960’ta “Ordinaryüs Profesör” ünvanı verildi.
1974’te TÜBİTAK Hizmet Ödülünü kazandı. Aynı yıl emekliye ayrıldı.
Gemilerin iktisadi olarak işletilmesi için kullanım amacına uygun olarak yapılması gerektiği düşüncesinden yola çıkarak, geminin iktisadi verimine temel olan işletme koşulları, hız, yol uzunluğu, limanda bekleme ve birim yakıt fiyatı gibi unsurların teknik tasarım hesaplarını nasıl etkilediği gibi hususları ele aldığı “Gemi Dizaynı” adlı kitabını 1958’de yayınladı. 1968’de de “Pistonlu Buhar Makineleri” kitabı yayınlandı.
Ata Nutku, gemi inşa mühendisliği çalışmalarının yanısıra, sabit bir silindirin içinde dönen ikinci bir silindir ve bunun içinde gidip gelen bir pistondan güç sağlayan yeni bir motor geliştirerek ABD’den patent hakkını da adına tescil ettirip, kanatları ayarlanabilen yeni bir tip pervane geliştirdi. Bu husustaki çalışmalarına devam ederek, gemi pervaneleriyle ilgili 5’i ABD’den, 4’ü Almanya’dan ve 11’i Türkiye’den olmak üzere toplam 20 patent aldı ve bu alanda da dünyada ilgi çekti ve ses getirdi.
Gemi inşaatı mühendisliğinin önderi olarak kabul edilen ve “Gemiyi Tersaneden Dershaneye- Dershaneden Tersaneye Taşıyan Mühendis” olarak tanımlanan Ata Nutku, hem bir deniz subayı, hem akademisyen, hem de tasarımcı/yapımcı Gemi İnşa Mühendisi olarak asker ve sivil yaşamında, gemi sektöründe, genç Türkiye Cumhuriyetine olağanüstü katkılar sağlamış kararlı, cesur, vatansever ve mütevazi bir duayendir. 10’larca profesör ve binlerce gemi mühendisi yetiştirmiş istisnai idealist vatansever bir şahsiyet olarak unutulmaz eserler ve izler bırakmıştır.
İTÜ bünyesindeki ve kurucusu olduğu Laboratuvara 1990 yılında “Ata Nutku Gemi Model Laboratuvarı” adı verildi.
Aynı şekilde, 112 araç kapasiteli araba vapuruna da, 1999 yılında TDİ (Türkiye Denizcilik İşletmeleri) tarafından “Ord. Prof. Dr. Ata Nutku” adı verildi.
Çok emeğinin geçtiği, uzun yıllar hizmet verdiği Gölcük Tersanesi 2010 yılında, 310 Yeni İnşa Gemi Başmühendisliği” kısmına “Yb. Ata Nutku 310 Gemi İnşa Başmühendisliği” adını verdi.
Ordinaryüs Profesör Dr. Ata NUTKU 31 Ocak 1994’te hayatını kaybetti.
Ata Nutku hocamıza/büyüğümüze, büyük bir cesaretle, çabalarla ve fedakarlıklarla ülkemize yaptığı olağanüstü katkılardan dolayı bir vatandaş olarak candan teşekkür ediyor, Allah razı olsun diyor, sevgi, saygı, rahmet ve minnetle anıyorum.
Allah rahmet eylesin, mekanı cennet olsun..
